Mizo customs on Divorce system
Mizo
zingah Nupa Inthen Dan chi hrang hrang a awm.
Chang 75: MA/MAK
Mipain
a nupui duh lova a then hi Ma a ni. Tupawhin a nupui a mak chuan, a nupui chu a
pasal laka thisen pal a ni emaw ni lo emaw, a man ba zawng zawng a tlak vek tur
a ni. A nupui chuan a bungrua leh thuam zawng zawng a chhuahpui vek thei. Nupa
an neih chhunga an thawhchhuah dun In leh Lo leh bungruate chu chhungkhat
lainaten awm an tih ang angin an sem ang a;annin an sem theih loh erawh chuan
khawtlang roreltuten an semsak ang. Hmeichhiain a in lam pan nan sum sen ngai
sela,mipain a tumsak vek tur a ni. Nupa la indang lo, nu leh pate nena la awm
chu, an thawhchhuah dun pawh Pa angchhunga la awm an la nih avangin Pa ta vek a
ni a, insem theih a ni lo.
Chang
76: SUMCHHUAH
Hmeichhiain
a pasal a duh lova, ama thua a then chuan ‘Sumchhuah’ a ni. Sum a chhuah chuan
man pek tawh zawng zawng chu man eituten an pe kir leh vek tur a ni. Man atana
tangka aiah bungrua pek ni sela, chumi ngei chu pekkir leh tur a ni. A awm tawh
loh chuan a tira an pawm dan ang hu tawk an pe kir tur a ni. Hmeichhiain a
thuam leh ama pual a bungrua a chhuahpui thei. Nupui nei laiin nula ngai sela,
a nupuiin a pawm duh loh a, a chhuahsan nghal chuan, sumchhuah a ni lovang a, a
bungrua mipa ina a luhpui ngeite chu a chhuahpui thei bawk ang. Man bat a awm
chuan pek tur a ni. Nula ngai tih emaw tlangval ngai tih emaw hi nula kher emaw
tlangval kher emaw ni lovin hnmeichhe mutpui emaw mipa mutpui emaw tihna a ni.
Chang
77: SUMLAITAN
Ngam
leh ngama nupa inthen hi ‘Sumlaitan’ a ni. Man zawng zawng pek tlak hnua
sumlaitana inthen an nih chuan man eituten an man ei atangin a zatve an pekir
leh tur a ni. Mipa chuan man zatve pawh a la pe lo a nih chuan, man zatve
tlinna tur a pe ngei tur a ni. Sumlaitan ni mahse, bungrua leh thuam hi then
chi a nih ve loh avangin hmeichhia chuan a chhuahpui vek thei.
Chang
78: PEKSACHANG
Man
pek tawh zawng zawng chhuak leh tawh lo tura inthenna hi ‘Peksachang’ a ni.
Peksachang tih cvhuan man atana pek sa chauh a kawk a;hmeichhe bungrua leh thuam
a huam lo va, hmeichhia chuan a chhuahpui vek thei.
Chang
79: KAWNGKA SULA MAK
Nupui
pawm lai neiin hmeichhe dang nupui atan a hruailuhin emaw, nupui thlakna tura
hualsa nei emawa a nupui pawm lai a mak chuan, ‘Kawngka sula mak’ a ni. Kawngka
sula mak hmeichhia chuan buhbal leh bungbel hmun thuma thena hmun khat a chang
thei. Buhbal tih hian ei leh bar leh eizawnna tur a an lo thawhchhuahte leh
inchhhung bungrua pawh an pahniha an lo thawhchhuah apiangte chu a huam vek a
ni. Roluahtu, nu leh pa in luahtu ngei pawh nu leh poa an thih hnua an nupaa an
thawhchhuah dun chu a huam vek a ni. Nupa la indang lo, chhungte dang nena la
awm chu a huam lo. Hmeichhia chuan a bungrua leh thuam, hmeichhe pual bik a
chhuahpui vek thei.
Chang
80: UIRE
Pasal
nei laiin mipa dang ngai sela, Uire a ni. Uirena hi hmeichhe sualna chungchuang
tak a nih av angin a man pek tawh zawng zawng lak kir leh vek tur a ni a, a
bungrua leh a thuam zawng zawng a chan vek bawk ang. Pipute atangin,’vun
inhlihsak’ em chu an ti ngai lo va, hak lai an chhuahpui thei. Pasal sun,
inkaichhuak lova pa dinhmun luaha fate enkawltu pawh, mipa laka a chetsual
chuan Uire a ni. Chutianga uire chu, a faten emaw, a pasala chhungten emaw, a
tu zawk zawk pawhin an hnawtchhuak thei. A faten hnawtchhuak lova awmpui zel an
duh chuan an awmpui zel thei a, khumpui erawh chu a chang thei tawh lo.
Chang
81: PASAL AWM LOH HLANA
CHHUAK
1) Hmeichhia, a pasal awm loh hlana mahni thua chhuak chu ‘Tlan’ a ni. A pasal lo hawn a, a kohva a haw duh loh chuan ‘Sumchhuah’ a ni. A pasalin a koh duh loh chuan a ‘Ma’ a ni.
2)
Hmeichhia, a pasal awm loh hlana a pasala chhungte nen inngeih loh vanga, a
pasala chhungter chhuahtir chu a pasal lo haw leh hnua koh tur a ni. A pasalin
a koh duh loh chuan a ma a ni. Kohva a haw duh loh chuan sumchhuah a ni. A
pasal lo haw hmain a tu zawk emaw lo thi sela, mahni thua chhuak chu Sumchhuah
a ni a, Pasal chhungte chhuahtir chu mak a ni.
Chang
82: ATNA AVANGA INTHEN
Nupa
tu emaw zawk lo a sela, inthen tura ngaih a ni lo. Kum thum (Thla 36) chhung
chu inenkawl ngei ngei tur a ni. Amaherawhchu, kum 3 hnuah pawh a reh loh va,
inthen loh theih a nih loh chuan, Peksa changa inthen theih a ni. Kum thum hmaa
mipain a then chuan a ma a ni a. Hmeichhe chhungten loh theih lohna avanga an
lak chhuah chuan Sumchhuah a ni.
Chang
83: NUPUI FANAU CHHUAHSAN
Nupui
nei laiin nupui atan hmeichhe dang a duh zawk avangin inthenna thu pawtchata, a
nupui a chhuahsan chuan ‘Nupui fanau chhuahsan’ a ni. Nupui fanau chhuahsantu
chuan a chhuahsan ni atangin a in leh lo a chhuahsan chu a chang ang a, a fate
ta a ni ang. Fa nei, a fate nu chu chang 102 a sawi angin a fate enkawltu a ni.
Fa nei lo an nih a, an in leh lo chu an nupaa an din a nih chuan, anupui ta a
ni.
Nupui fanau chhuahsantu chuan inthennna chu tichiang lo leh pawtchat lova nupui fanau a chhuahsan a, nupui fanau lakah a mawhphurhna pawh engmah ti duh lova kum thum (Thla 36) a awm chuan
Nupui fanau chhuahsan a ni. Note : In leh lo tih hian,chhungkuaa thil neih zawng zawng a huam.
Nupui fanau chhuahsantu chuan inthennna chu tichiang lo leh pawtchat lova nupui fanau a chhuahsan a, nupui fanau lakah a mawhphurhna pawh engmah ti duh lova kum thum (Thla 36) a awm chuan
Nupui fanau chhuahsan a ni. Note : In leh lo tih hian,chhungkuaa thil neih zawng zawng a huam.
Chang
84: NUPUI FANAU TLANBOSAN
Nupui
nei laiin nupui dang neih duh vang ni kher lovin, chhan awm lova a zinnaah
emaw, a hnathawhnaah emaw, eng vang pawhin rei tak awm sela, a nupui fanau laka
a mawhphurhna pawh engmah ti lo leh chin hriat lohva kum thum chhung a awm
chuan ‘Nupui fanau tlanbosan’ a ni. Chumi hnuah a lo hawn leh pawhin, nupui
chuan a lo duh tawh lo thei. A nupuiin a duh tawh loh chuan a in leh lo a chan
ang a, a fate ta a ni ang. A fate nu chu chang 102 a sawi angin a fate ta a ni
ang. An tuten pasal pawh lo nei sela, pusum kha a pu aiah an piin a tel thin.
Fa nei lo an nih a, an in leh lo chu an nupaa din a nih chuan, a nupui ta a ni.
Chang
85: HMEICHHE BUNGRAW LAK
Uirena
tih lohah chuan, engti kawng pawhin nupa lo inthen sela hmeichhiain a bungrua a
la kir leh vek thei. Hmeichhe bungraw laknaah mipa bungrua lo tel palh sela, in
pek kir leh mai tur a ni a, rukru anga puh theih a ni lo. Bungrua lak hian mipa
lam leh hmeichhe lam hriatpuitu fel tak an awm tur a ni.
Chang
86: ZANGZAW
Mipa.
vanduaina avanga mipa thei lo hi ‘Zangzaw’ a ni. Zangzaw chu inenkawl nan thla
thum nghah tur ani. Thla thum thlenga nupui a pawl theih loh chuan, a nuipui
chu peksachangin a kal thei a, thla thum nghak zo lova kal chu sumchhuah a ni.
Hmeichhiain a pasal chu Zangzawah puh sela, a puhna chu a dik loh chuan,
hmingchhiat man chawitir theih a ni. Chumi bakah mipain anupui chu a pawm duh
loh chuan Sumchhuahin a kal tur a ni.
Chang
87: CHHUPING
Hmeichhia,
vanduaina avanga chhuping pasal pawl theih loh chu, inenkawl nan thla thum nghah
tur a ni. Thla thum hnuah pawh pawl theih loh a la nih fo chuan, Peksachanga
kaltir theih a ni. A pasalin thla thum tlin hmaa a chhuahtir chuan a ma a ni. A
nupui pawhin thla thum a nghah duh loh chuan sumchhuah a ni.
Inthen
chungchang (MSA)
Chang
88: NUPA INPAWL DUH LO
Inneih
atangin mipain a nupui pawl duh lo sela, thla khat chhung nghah tur a ni. Thla
khat hnuah pawh a la pawl duh loh fo chuan, a nupui chu a chhuak thei a, a
pasal chuan man zawng zawng a pe tla vek tur a ni. Chutiang bawkin hmeichhiain
a pasal pawl a duh loh chuan thla khat hnuah a chhuak ang a, man zawng zawng a
pe kir vek ang.
Chang
89: NUPUI TLAN
KOHNA
Hmeichhia,
pasal nei lai chu eng vang pawhin a pasal hnena awm duh lovin ama chhungte hnen
lamah awm se, Tlan a ni. Tlan kohna chu an tlan chhan a zirin Rs.5/- atang
Rs.20/- thleng a ni thei a ni.
Chang
90: SAZUMEIDAWH
Tlangvalin
man awm lovin hmeichhia an chhungte remtihnain nupuiah neih duhin luhkhung
sela, hun eng emaw chenah duh lovin chhuahsan leh ta se la, Sazumeidawh a ni.
Chutiang Sazumeidawh chuan, eng pawh lo thawk chhuak mah se, a luhpui bak chu
engmah a chhuahpui thei lo.
Chang
91: NUPA INTHEN FATE
DINHMUN
Mizote
hi pipute atang rengin Pa lam atanga chi kal a nih avangin fate chu Pa ta an
ni. Nupa an inthen chuan, an fate kum thum tling lo chu Nu hnenah an awm thin.
Nu lam chuan hnute hne lai chu pa hnenah an hruai thin. Kum thum tling lo chu
pain lakluih loh tur a ni a. Nuin pa hnenah a hruai loh pawhin fa chu pa ta a
nih avangin enkawl thuah Pain mawh a phur. Kum thum tling tawh erawh chu, Pa
hnena awm tur an ni a; nu hnena awm zawk an nih pawhin nuin chawm man a beisei
thei lo. Fate enkawl thuah erawh chuan, englai mahin Pa a inthiarhlim thei lo
Fatlum erawh chu nuin a tulpui peih chuan pain a chuh buai thei lo va, an fa
dangte pawh an inbiakrem dan azirin Nuin a awmpui thei. Duhthlanna hmang thei
an nih hnjuah chuan, an faten an awmna tur duh an thlang thei. An fate chu
khawiah pawh awm se, nupui pasal neih thuah chuan pa chan leh mawhphurhna a ni
reng.
No comments:
Post a Comment