Sunday, January 18, 2015
Mizo customs on Divorce system
Mizo
zingah Nupa Inthen Dan chi hrang hrang a awm.
Chang 75: MA/MAK
Mipain
a nupui duh lova a then hi Ma a ni. Tupawhin a nupui a mak chuan, a nupui chu a
pasal laka thisen pal a ni emaw ni lo emaw, a man ba zawng zawng a tlak vek tur
a ni. A nupui chuan a bungrua leh thuam zawng zawng a chhuahpui vek thei. Nupa
an neih chhunga an thawhchhuah dun In leh Lo leh bungruate chu chhungkhat
lainaten awm an tih ang angin an sem ang a;annin an sem theih loh erawh chuan
khawtlang roreltuten an semsak ang. Hmeichhiain a in lam pan nan sum sen ngai
sela,mipain a tumsak vek tur a ni. Nupa la indang lo, nu leh pate nena la awm
chu, an thawhchhuah dun pawh Pa angchhunga la awm an la nih avangin Pa ta vek a
ni a, insem theih a ni lo.
Chang
76: SUMCHHUAH
Hmeichhiain
a pasal a duh lova, ama thua a then chuan ‘Sumchhuah’ a ni. Sum a chhuah chuan
man pek tawh zawng zawng chu man eituten an pe kir leh vek tur a ni. Man atana
tangka aiah bungrua pek ni sela, chumi ngei chu pekkir leh tur a ni. A awm tawh
loh chuan a tira an pawm dan ang hu tawk an pe kir tur a ni. Hmeichhiain a
thuam leh ama pual a bungrua a chhuahpui thei. Nupui nei laiin nula ngai sela,
a nupuiin a pawm duh loh a, a chhuahsan nghal chuan, sumchhuah a ni lovang a, a
bungrua mipa ina a luhpui ngeite chu a chhuahpui thei bawk ang. Man bat a awm
chuan pek tur a ni. Nula ngai tih emaw tlangval ngai tih emaw hi nula kher emaw
tlangval kher emaw ni lovin hnmeichhe mutpui emaw mipa mutpui emaw tihna a ni.
Chang
77: SUMLAITAN
Ngam
leh ngama nupa inthen hi ‘Sumlaitan’ a ni. Man zawng zawng pek tlak hnua
sumlaitana inthen an nih chuan man eituten an man ei atangin a zatve an pekir
leh tur a ni. Mipa chuan man zatve pawh a la pe lo a nih chuan, man zatve
tlinna tur a pe ngei tur a ni. Sumlaitan ni mahse, bungrua leh thuam hi then
chi a nih ve loh avangin hmeichhia chuan a chhuahpui vek thei.
Chang
78: PEKSACHANG
Man
pek tawh zawng zawng chhuak leh tawh lo tura inthenna hi ‘Peksachang’ a ni.
Peksachang tih cvhuan man atana pek sa chauh a kawk a;hmeichhe bungrua leh thuam
a huam lo va, hmeichhia chuan a chhuahpui vek thei.
Chang
79: KAWNGKA SULA MAK
Nupui
pawm lai neiin hmeichhe dang nupui atan a hruailuhin emaw, nupui thlakna tura
hualsa nei emawa a nupui pawm lai a mak chuan, ‘Kawngka sula mak’ a ni. Kawngka
sula mak hmeichhia chuan buhbal leh bungbel hmun thuma thena hmun khat a chang
thei. Buhbal tih hian ei leh bar leh eizawnna tur a an lo thawhchhuahte leh
inchhhung bungrua pawh an pahniha an lo thawhchhuah apiangte chu a huam vek a
ni. Roluahtu, nu leh pa in luahtu ngei pawh nu leh poa an thih hnua an nupaa an
thawhchhuah dun chu a huam vek a ni. Nupa la indang lo, chhungte dang nena la
awm chu a huam lo. Hmeichhia chuan a bungrua leh thuam, hmeichhe pual bik a
chhuahpui vek thei.
Chang
80: UIRE
Pasal
nei laiin mipa dang ngai sela, Uire a ni. Uirena hi hmeichhe sualna chungchuang
tak a nih av angin a man pek tawh zawng zawng lak kir leh vek tur a ni a, a
bungrua leh a thuam zawng zawng a chan vek bawk ang. Pipute atangin,’vun
inhlihsak’ em chu an ti ngai lo va, hak lai an chhuahpui thei. Pasal sun,
inkaichhuak lova pa dinhmun luaha fate enkawltu pawh, mipa laka a chetsual
chuan Uire a ni. Chutianga uire chu, a faten emaw, a pasala chhungten emaw, a
tu zawk zawk pawhin an hnawtchhuak thei. A faten hnawtchhuak lova awmpui zel an
duh chuan an awmpui zel thei a, khumpui erawh chu a chang thei tawh lo.
Chang
81: PASAL AWM LOH HLANA
CHHUAK
1) Hmeichhia, a pasal awm loh hlana mahni thua chhuak chu ‘Tlan’ a ni. A pasal lo hawn a, a kohva a haw duh loh chuan ‘Sumchhuah’ a ni. A pasalin a koh duh loh chuan a ‘Ma’ a ni.
2)
Hmeichhia, a pasal awm loh hlana a pasala chhungte nen inngeih loh vanga, a
pasala chhungter chhuahtir chu a pasal lo haw leh hnua koh tur a ni. A pasalin
a koh duh loh chuan a ma a ni. Kohva a haw duh loh chuan sumchhuah a ni. A
pasal lo haw hmain a tu zawk emaw lo thi sela, mahni thua chhuak chu Sumchhuah
a ni a, Pasal chhungte chhuahtir chu mak a ni.
Chang
82: ATNA AVANGA INTHEN
Nupa
tu emaw zawk lo a sela, inthen tura ngaih a ni lo. Kum thum (Thla 36) chhung
chu inenkawl ngei ngei tur a ni. Amaherawhchu, kum 3 hnuah pawh a reh loh va,
inthen loh theih a nih loh chuan, Peksa changa inthen theih a ni. Kum thum hmaa
mipain a then chuan a ma a ni a. Hmeichhe chhungten loh theih lohna avanga an
lak chhuah chuan Sumchhuah a ni.
Chang
83: NUPUI FANAU CHHUAHSAN
Nupui
nei laiin nupui atan hmeichhe dang a duh zawk avangin inthenna thu pawtchata, a
nupui a chhuahsan chuan ‘Nupui fanau chhuahsan’ a ni. Nupui fanau chhuahsantu
chuan a chhuahsan ni atangin a in leh lo a chhuahsan chu a chang ang a, a fate
ta a ni ang. Fa nei, a fate nu chu chang 102 a sawi angin a fate enkawltu a ni.
Fa nei lo an nih a, an in leh lo chu an nupaa an din a nih chuan, anupui ta a
ni.
Nupui fanau chhuahsantu chuan inthennna chu tichiang lo leh pawtchat lova nupui fanau a chhuahsan a, nupui fanau lakah a mawhphurhna pawh engmah ti duh lova kum thum (Thla 36) a awm chuan
Nupui fanau chhuahsan a ni. Note : In leh lo tih hian,chhungkuaa thil neih zawng zawng a huam.
Nupui fanau chhuahsantu chuan inthennna chu tichiang lo leh pawtchat lova nupui fanau a chhuahsan a, nupui fanau lakah a mawhphurhna pawh engmah ti duh lova kum thum (Thla 36) a awm chuan
Nupui fanau chhuahsan a ni. Note : In leh lo tih hian,chhungkuaa thil neih zawng zawng a huam.
Chang
84: NUPUI FANAU TLANBOSAN
Nupui
nei laiin nupui dang neih duh vang ni kher lovin, chhan awm lova a zinnaah
emaw, a hnathawhnaah emaw, eng vang pawhin rei tak awm sela, a nupui fanau laka
a mawhphurhna pawh engmah ti lo leh chin hriat lohva kum thum chhung a awm
chuan ‘Nupui fanau tlanbosan’ a ni. Chumi hnuah a lo hawn leh pawhin, nupui
chuan a lo duh tawh lo thei. A nupuiin a duh tawh loh chuan a in leh lo a chan
ang a, a fate ta a ni ang. A fate nu chu chang 102 a sawi angin a fate ta a ni
ang. An tuten pasal pawh lo nei sela, pusum kha a pu aiah an piin a tel thin.
Fa nei lo an nih a, an in leh lo chu an nupaa din a nih chuan, a nupui ta a ni.
Chang
85: HMEICHHE BUNGRAW LAK
Uirena
tih lohah chuan, engti kawng pawhin nupa lo inthen sela hmeichhiain a bungrua a
la kir leh vek thei. Hmeichhe bungraw laknaah mipa bungrua lo tel palh sela, in
pek kir leh mai tur a ni a, rukru anga puh theih a ni lo. Bungrua lak hian mipa
lam leh hmeichhe lam hriatpuitu fel tak an awm tur a ni.
Chang
86: ZANGZAW
Mipa.
vanduaina avanga mipa thei lo hi ‘Zangzaw’ a ni. Zangzaw chu inenkawl nan thla
thum nghah tur ani. Thla thum thlenga nupui a pawl theih loh chuan, a nuipui
chu peksachangin a kal thei a, thla thum nghak zo lova kal chu sumchhuah a ni.
Hmeichhiain a pasal chu Zangzawah puh sela, a puhna chu a dik loh chuan,
hmingchhiat man chawitir theih a ni. Chumi bakah mipain anupui chu a pawm duh
loh chuan Sumchhuahin a kal tur a ni.
Chang
87: CHHUPING
Hmeichhia,
vanduaina avanga chhuping pasal pawl theih loh chu, inenkawl nan thla thum nghah
tur a ni. Thla thum hnuah pawh pawl theih loh a la nih fo chuan, Peksachanga
kaltir theih a ni. A pasalin thla thum tlin hmaa a chhuahtir chuan a ma a ni. A
nupui pawhin thla thum a nghah duh loh chuan sumchhuah a ni.
Inthen
chungchang (MSA)
Chang
88: NUPA INPAWL DUH LO
Inneih
atangin mipain a nupui pawl duh lo sela, thla khat chhung nghah tur a ni. Thla
khat hnuah pawh a la pawl duh loh fo chuan, a nupui chu a chhuak thei a, a
pasal chuan man zawng zawng a pe tla vek tur a ni. Chutiang bawkin hmeichhiain
a pasal pawl a duh loh chuan thla khat hnuah a chhuak ang a, man zawng zawng a
pe kir vek ang.
Chang
89: NUPUI TLAN
KOHNA
Hmeichhia,
pasal nei lai chu eng vang pawhin a pasal hnena awm duh lovin ama chhungte hnen
lamah awm se, Tlan a ni. Tlan kohna chu an tlan chhan a zirin Rs.5/- atang
Rs.20/- thleng a ni thei a ni.
Chang
90: SAZUMEIDAWH
Tlangvalin
man awm lovin hmeichhia an chhungte remtihnain nupuiah neih duhin luhkhung
sela, hun eng emaw chenah duh lovin chhuahsan leh ta se la, Sazumeidawh a ni.
Chutiang Sazumeidawh chuan, eng pawh lo thawk chhuak mah se, a luhpui bak chu
engmah a chhuahpui thei lo.
Chang
91: NUPA INTHEN FATE
DINHMUN
Mizote
hi pipute atang rengin Pa lam atanga chi kal a nih avangin fate chu Pa ta an
ni. Nupa an inthen chuan, an fate kum thum tling lo chu Nu hnenah an awm thin.
Nu lam chuan hnute hne lai chu pa hnenah an hruai thin. Kum thum tling lo chu
pain lakluih loh tur a ni a. Nuin pa hnenah a hruai loh pawhin fa chu pa ta a
nih avangin enkawl thuah Pain mawh a phur. Kum thum tling tawh erawh chu, Pa
hnena awm tur an ni a; nu hnena awm zawk an nih pawhin nuin chawm man a beisei
thei lo. Fate enkawl thuah erawh chuan, englai mahin Pa a inthiarhlim thei lo
Fatlum erawh chu nuin a tulpui peih chuan pain a chuh buai thei lo va, an fa
dangte pawh an inbiakrem dan azirin Nuin a awmpui thei. Duhthlanna hmang thei
an nih hnjuah chuan, an faten an awmna tur duh an thlang thei. An fate chu
khawiah pawh awm se, nupui pasal neih thuah chuan pa chan leh mawhphurhna a ni
reng.
Tawngtaina Thiltithei
By Dinga
Jan 15, 2015
Intercession
12. Ezra Hnam Tana Tawngtaisaktu
Ezra bung
9 leh 10 chhiar rawh. Heng bung chhungah hian Ezra chanchin zawng zawng ziah
vek a ni.
A Chanchin bulthut (BC 457 vel)
Jerusalem
Temple sak thatna chu an zo va, Judate Babulon hnuaia saltanna chu tawp mah
sela mipuite chu mahni intihthianghlimna aiin thingbul lungbul bia mite nena
inneih pawlhin thil sual an ti ta zawk a. Chubakah thuneitute leh hruaitute
(Puithiam leh Levia chite) chu thil sial tih duh hlei hleitute an ni a (9:1-2).
Ezra chu
Lehkha ziaktu a ni a, dan lam thiam tak a ni (7:6), puithiam a ni bawk (10:16).
An dinhmun chiang taka a hriat hnu chuan a hlau ta em em a, Pathian tih mite
chu a hnenah an lo kal hlawm a (9:3-4). Tichuan chaw an nghei a, a mite tan
chuan a tawngtaisak ta a.
Pathian
hmaah Ezra a inngaitlawm (9:3-5)
Tawngtaina
dik chu a inngaitlawm a, Pathian ropuina leh thiltihtheihnaah te chuan kan tlin
lohna leh chak lohna te hriatpuia a awm a vangin. Tawngtai chu dil hi a ni.
Ngenna emaw sawipui, kan tawngtaisakte tana inpekzawhna a ni (Eg. Mat.
18:23-35; Lk. 18:1-8).
Ezra
chawngheia tawngtaina (9:3-5)
Hebrai
tawnga chawnghei tih awmzia hi tuar emaw inngaitlawm emaw tih nen awmzia
thuhmun a ni a (Lev. 23:26-32; Ezra 8:21-23; 9:5; 2Chro. 7:14). Ezra chuan tih
tak zetin rilru taksa thlarau inngaitlawma nasa taka tuarin Pathian a auva. Chu
chu hna ropui tak a ni.
Ezra chuan
Pathian ropuina, thianghlimna leh chungnunna a hria (9:5b-6) Ezra’n Lalpa
Pathian a hmu – Amah chu AWMA ! (cf. Thup. 1:9-20 Johana inlarna).
Ezran a mite sualna a hriatpui (9:6-7)
Lalpa
thianghlimna a hmuh meuh chuan Ezra chuan a mite sualna a hmua a zak ta em em
a; an sualte puanga sim turin a ti a (Isai 6:1-7). Ezra chuan ama sualna a
inpuang chauh pawh ni lovin a mite sualna pawh
a puang a, an zavaia aiawhin Pathian ngaihdamna a dilsak a ni.
Ezra
tawngtaina atanga chhinchhiah tur chu ‘ka emaw keimah’ tih aiah ‘kan emaw
keimahni’ thumal a hmang a (9:6-15). Tawngtaisak hi Palai hna a ni.
Tawngtaisaktu chuan mipui aiawhin a dilsak a, mite sual puantir hmain amah a
inpuang hmasa thin. “Rorelna chu Pathian chhungteah hian tan a hun tawh si a
(1Pet. 4:17).” Mahni nun hi a dik phawt a ngai a chumi hnuah kohhran, tichuan
hnampum kan hneh thei ang. Kan khawtlanga chak lohna leh sualna te
tawngtaisaka, thu neih duhna leh hleih neia rorelna leh thlarau sual te kan
thinlung leh nuna pai reng chung si hian engtin nge sawt takin kan tawngtaisak
thei ang?
Ezra chuan
a mite sualna aiah Pathianin mal a sawmsak a ni tih a hria (9:8-9)
Pathian hi
khawngaih leh zahngai thei Pathian a va ni tehlul em! Malsawm duh Pathian a va
ni teh lul em! Kan phu loh tehlul nen mal min sawm a. Hei hi sual haiderna ni
lovin a hmangaihna leh zahngaihna a lantirna a ni zawk (Rom. 5:8).
Ezra chuan sual inpuanna hun bik liau liau a buatsaih (9:10-15)
Ezra chuan
a miten Pathian thuzawmna kawnga an hlawhchham zia leh Pathian thupek dik zia a
tlangaupui a. Kan sualnate silfaia ngaihdam nih kan duh chuan kan sualnate kan
hriatchiana kan sima Pathian ngaihdamna dawng tura kan inpuan a ngai a ni. Tichuan
Pathian ngaihdamna chu kan hrefiah thei chauh ang. Inpuan chhuak satliah mai
kan nih erawh chuan kan sualna ngaia tluk leh hi a awl em em a ni (1 Jon. 1:9;
Rom.8:1-4 en rawh).
Ezra chu Pathian zahngaihnaah a intulut
Ngaihdamna,
hmangaihna, Pathian hnena tawngtaina te chuan an phu anga hremna a pumpelhtir.
Ezra chuan a mite bawlhhlawhna leh Pathian dikna a hriatin an tan Pathian
hnenah ngaihdamna a dilsak (9:15). Kan sual avanga ngaihdamna vawi khat kan
chan tawhna chungchang thu mawi tak Bible-in min hrilh a; Sam 103:10-12; Isai.
38:17; Jer. 31:34; Mika 7:19; 1 Jon. 1:7,9. Pathian chu fakin awm rawh se.
Ezra chuan
Pathian thu tiam leh a mite ro chan turte simna dika Pathian an zawn chuan
Pathianin a tihhlawhtlinsak dawn thu a hriat nawntir (9:11-12)Pathian hnen
atang thutiam hi hauhbet tlat a ngai lova – kan tihtur zawng chu a thu awiha a
hnathawh lo nghah hi a ni. Ani chu a thutiamah a rinawm si a.
Ezra leh amite chuan an sualna an tahpui (10:1)
Hei hi
lungchhiatna satliah a ni lova, an sualnate avanga thinlunga simna thuk tak
puan chhuah dan dik tak zawk a ni. Simnaah te, biaknaah te rilru phurna lantir
hi a sual lo va anmahni an dik chhung chu rilru phurna hi hman a pawi hran
lo.Inbuktawkna erawh a tul. Kan rilru kan thunun theih lohva mi dangte
tawngtaina leh Pathian biakna tibuai zawnga phur sanna erawh hman a tha lo.
Inkhelhnaah te rilru kan tiphur viau a: Lal berte Lal ber biakna pawh kan
tiphur lovang em ni. Mihring hmangaihnaah chuan rilru phurna te a tel a; Pathian
kan hmangaihna pawh a tel dawn lo em ni. Mite chuan tihian an sawi a, “Thlarau
ni lo thu hmangin che thei lovin kan siam anga. Nimahsela, thu ni lo Thlarau
zawkin kan chet chhuahtir ang.”
An simnate chu nunchang inthlak danglamna hmangin an lantir (10:3-17)
Hei hi
simna dik rah chu a ni. 1 John 1:7 hi kan khaikhin chuan “enga kan kal chuan….
Isua thisen chuan kan sual zawng zawng lak ata min sil fai a.” Mite chuan sual
zel tawh lo tur leh Pathian thupek zawm turin thu an tiam a (10:2-5). Tupawh a
thu awih duh lotu chu Pathian mite zing ata sahthlakin an awm thin (10:6-8).
Tichuan mite chuan an sualte puangin tihthiangthlimin an awm a (10:9-14). Hei
hi a der mai ni lo thuk taka inhlanna chu a ni (10:13b). An simna avangin
Pathian thinurna chuan a kian san a, a tawpah dik taka nung turin a hruai a ni
(10:16-17)
A Rah Chhuahte
Kum 12 a
liam hnu (BC 445)-ah, Nehemia leh mi dangte chu sal tanna ata kir lehin
Jerusalem vela kulh bangte chu an din thar leh a. Sal tang la bang sang tam
takte chu Jerubabela hovin Jerusalemah an kir a, Ezra chuan siam that hna a
thawh chhunzawma thu a zirtir a, Lalpa kawngahte chuan a mite a hruai a ni.
Nehemia
bung 9 leh 10 chhiar rawh (Heng bung leh changah te hian chung chungchangte chu
hmuh theih a ni.) Ezra zirtirna avang chuan mipuite chuan an sualna leh an
thlahtute sualnate puangin chaw an nghei a, an intithianghlim ta a (9: 1-2).
Pathian thu (dan) te chu darkar 6 chhung an chhiar a, darker 6 dang leh chu an
sual puan nan leh Pathian biak nan an hmang (9:3-5).
Ezra chuan a tawngtainaah heti hian a ti a:
a).
Pathian ropuina a puang (9:6).
b).
Pathianin Israel fate a ngaihsak zia a hre reng – a thu tiamte, malsawmna te
leh rorelna te (9:7-15).
c). Israel
fate thu awih lo chung pawha Pathianin mal a sawmsakna te a hre reng a, Pathian
chu zahngai thei a ni a, a mite a thlahthlam ngai lo a ni tih pawh a hre reng
fo thin (9:16-25).
Sawi
chhiatna leh thu awih lohnate a thlen fo avangin Pathianin anni chu an hmelmate
tihduhdahna leh an sala awm a phal sak a. Nimahsela, Pathian an auh chuan anin
an aw te ngaithlain a chhandam leh thin a ni. Thil thenkhat thleng nawn fo thin
chu: Thuawih lohna, hremna, inchhirna leh ngaihdamna. Amaherawh chu, Pathian hi
zahngaih thei leh khawngaih thei tak a nih avangin a mite a tichhe ngai lova, a
thlahthlam ngai hek lo (2:26-31).
d).
Pathian chu a dik a, a dawhthei a, zah a ngai bawk (9:32-35).
e). Ezra
chuan an sualna avanga a miten an rochan tura an lawm loh tur thu a hre reng a
(9:36-38).
Mipuite chhanna:
Ezran
Pathian thu hrila a mite tana a tawngtaisakna azarah mipuite chuan Lalpa dan
zawm tur leh a kawngahte kal turin thu an tiam a (10:28-39).
Ring lo
mite nupui pasala inneih pawlh lova a hranga awm turin.
Sabbath
(chawlh ni) ni hre reng tur leh thianghlim taka vawng turin
·
Inthawihna hlan turin
·
Thlai thar hmasa ber pe turin
·
Sawma pakhat pe turin
Tunlai
atan entawn tlak an va ni tak em!
Zawhnate
1.
Enghunah nge chaw kan nghei anga, engvangin nge kan nghei ang?
2.
Kan ram sualnate hi engtin nge kan hriat fiah theih ang?
3.
Simna hi khawtlang aiin kohhranah a thleng hmasa tur a ni em?
4.
Kan sualte hre reng chung siin, engtin nge Pathian a zahngaih
theih?
5.
Ezra nun atangin engnge kan zir ve theih?
6.
Pathian hnena kir turin inchhirna dik leh damna kim hi kan ram
leh hnamah a thleng tak tak thei ang em? 2Chro.7:14, Engtin nge a thlen theih
ang?
13. Tawngtaina
Nuna Daniela Entawntlakna
(A then a
zar tih loh chu thu lakna hnarte hi Daniela bu atanga lak chhuahte an ni)
Daniela leh
a thian pathum, Sadraka (Hanania), Mesaka (Mishaela) leh Ebenago (Azariah) te
chu BC 606 kuma Babulon sal tan tuma Nebukatnezaran a thu hnuaia a dah Juda
tlangval pathumte an ni a. Milem biaknaa khat Babulona an awm chhung pawh hian
Lalpa tan an rinawm reng a; an nun leh a bik takin Daniela tawngtainun te hi
kan tan entawn tlak a ni tak zet a ni.
Dik Hlutzia Danielan A Hria
Milem biakna
ramah bawih anga awm na nih angin Daniela leh a thiante tan chuan an mahni
hualveltu sual zawng zawha tluk chu thil awlsam tak mai ani a. Nimahsela,
englaipawhin an thianghlim reng a, an tawngtai reng a, Lalpa tan dik takin an
khawsa thin. Pathian dik thiltihtheihna an lantirna ina a rah chhuah chu;
Nebukatnezara ngei pawhin “ thil inthup I puan theihziaah hian in Pathian chu
Pathiante Pathian, Lalte Lal, thil inthup puangtu a lo ni ngei mai e,” a ti a
(2:47). Hei hian man hlu tak a nei a:
1. Mahni tana
thih. Daniela leh a thian 3 te hian
Pathian tana an rinawm em avangin an nunna atan hun pui 3 an hmachhawn a; Eiin
chungchangah (1:8-10); Milem hmaa kun duh lohna (3:8-18); Lalber chibai buk duh
lohna (6:6-10). Heng hun theuhahte hian Pathianin an rinna leh thuawihna chu
chawimawiin a chhandam a ni.
2. Chaw Nghei
Chungchanga Inthununna. Daniela
hian Chaw nghei chungchanga inthununna pawimawh zia a hre chiang em em (9:3), a
tawngtaina chhana a awm hma zawng kar 3 chhung chaw ngheiin a tawngtai a
(10:2-3).
3. Hun
Serhhranna. Daniela hian ni khatah vawi 3
tawngtaina atan a serhhrang thin (6:10). Dik tak chuan tawngtai mi nia hriat a
ni a, chutianga a tih thin avangin hmelma ten Sakeibaknei pukah an thlak nghe
nghe a ni (6:3-5). Daniela chuan a tawngtaia Pathianin a chhanga! Daniela chu a
tawngtaia Pathianin mal a sawm! A tawngtainnate chu hmelmate tan anchhe dawnna
a ni. Thuthlung tharah hian Jerusalem hawia vawi 3 tawngtai turin min tikher
tawh lova, nimahsela (bang lova tawngtaia Pathian chu thlarau leh thinlunga
tihtak zeta chibai buk turin min ti a ni) (IThess. 5:17; Jonh 4:19-24).
Chuvangin keini pawh tawngtai nun inhawng tak nei a Pathian biaa tawngtai tur
kan ni a, chutianga kan tawngtai chuan thlarauvin min pawl a ni. Tawngtaina hi
kan nun atan lak hran theih a nil ova eng hunah pawh khawi hmunah pawh kan
tawngtai thei a ni.
4. Chawhpawlh
Loh NunHlawkna. Daniela hian thu tak nungchang
leh Pathiana a rinawmnate hi eng thil mahin chawhpawlh a duh lova (lal ber pawh
a dodal ngam a) Pathian hi a rinawm a, amaha rinawmtute hnenah englai pawhin a
rinawm thin. A thiante inpuanna avangin meipui hlauhawm tak an hmachhawn a;
“kan Pathian, a rawng kan bawl thina chuan rawhtuina meipui ata min chhanchhuak
thei si a, I kuta ta pawh, aw lal ber min chhanchhuak mai ang. Chuti lo pawh
nisela, aw lal ber, I pathian rawng chu kan bawl dawn lova, I rangkachak milim
din pawh chu chibai kan buk hek lovang, tih hi hria ang che,” an ti a
(3:17-18).
Daniela Tawngtai Dan
Daniela tawngtainna nun, 2 : 17 – 23;
6:10-13-ah hian a tawngtai dan kan hmu thei:
·
A huhova
tawngtaina – tawngtainain midangte zingah pawh a tel.
·
Tum bik neia
tawngtai – Nebukatnezara mumang hrilhfiahna Pathian hnenah a dil.
·
Pathianin a
duhdan ang zelin a ngaithlaa a chhang a.
·
Lawmthu sawi
leh fak chung zelin
·
Fianrial –
mahni chauhin Pathian tan tawngtaina hun a hmang.
·
Hlau miah
lovin – Jerusalem hawia tukverh hawnga tawngtai hi a hlauhawm zia a hria a,
nimahsela a tawngtai ziah thin.
·
Thingthiin –
Inngaitlawm leh thuhnuai rawlh takin Pathian tanpuina a dil.
·
Ni khat vawi
3 – dik taka hun hmangin a tawngtai.
·
Tihdan hmasa
angin – engmahin a tizam lova a tihlau thei hek lo, eng thil nen mahin a
Pathian rinna a chawhpawlh ngai lo.
Tawngtaina
leh Hrilhlawkna (9,10)
Daniela hian
Jeremia hrilhlawkna kha a hria a (Jer. 25:11; 29:10-14), chu chu Babulon
saltanna hian kum 70 a awh tur thu hi a ni (Dan. 9:2 en rawh; chu chu BC 606
atang 536 thleng). Nimahse, Daniela chu a hnungtawlh ngai lova, engmah atan tih
atul bawk lova, Pathian hnathawh a lo nghak tawp mai dawn em ni ang. Ni love, chawngheiin a tawngtai a, saltanna
atanga an chhuah theihna turin thlarau lam chak nan a dilsak thin.
1. Daniela chu chaw a nghei a, a tawngtai (9:3).
2. Amah leh amite sualnaah thupha a chawi
(9:4-8). Pathianin an sualnate avanga rorelsakna a neih tur thu a tiam a, sim
erawh chuan ngaihdamna an chantur thu a sawi (Lev. 26 en rawh).
3. Pathian hi amite sualna hrem turin a dik tawk
a ni tih a hriattir (9:9-14).
4. An sualna avangin a inchhir (9:15-16).
5. Pathian mite an nih avangin Pathian tanpuina
leh zahngaihna a dilsak (9:17-19)
Heng
dilsakna avangte hian Pathianin avantirhkoh Gabriela chu thil lo thleng tur
hrilh turin leh tichak turin a tir a, (9:20-27).
Daniela chu
chaw ngheia kum 5 a tawngtai hnuah inlarna a hmu a (10:1-11). Lalpa vantirhkoh
chuan Daniela hnenah a tir atanga a tawngtaina zawng zawng Pathianin a hriat
thu a hrilh a, nimahsela Persia lal (Setana) chuan ni 21 lai mai chu a tuartir
a, chuvang chuan Mikaela Pathian vartirhkoh lal ber zing ami chu amah beiturin
a rawn kal a (10:12-14). Tichuan Mikaela zawmturin vantirhkohte an rawn thleng
a, Persia lal chu hnena a awm hnuin amah dodal turin Greek lal a la rawn chhuah
dawn thu a sawi bawk a (10:20- 11:1). Daniela chu van lam thlarau inbeihna nasa
tak mai a tawng a, nimahsela hnehna chu Lalpa leh a mite ta a ni. Halellujah!!
Sal tan hun
chhung hian Israel fate chu milem biakna sual ata a tihrang a – hnam anga an
awm chhung hian milem biaknaah an tlu leh tawh lo. Vawiina Israel ram erawh hi
chu Pathian awm ring lo te an ni hlawm a, Juda-te zingah pawh Juda rinna nei
tlem te chauh an awm a, chungte chuan an hnam dante an zui a. Juda tam zawkte
chu sakhua na ai khawvel lam mite an ni a, milem biakinaah an kir leh lo lek
fang chauh an ni tawh a ni. Israelte milem biakna hi thlalerah a intan a,
Aigupta ata chhanchhuaha an awm hnuah mipuiten Aarona chu rangkachak sebawng
siam tura an hmin tak hnua lo intan a ni (Exo. 32:1-35). Ram tiam an luh pawhin
milem biakna an phur lut zel a, Pathian thu an awi lova, Pathian thupek leh
hrilhlawkna angin ram tiama milem biate nuai chimit tur atihte chu an
hlawhchham a (Deu. 9:1-5; 18:9-14; 13:15-20). Milem biakna chu roreltute hunah
pawh an la chhunzawm zel a, Lalte hunah pawh a khat tawkin a awm reng a, Daniela
tawngtaina chhan a nih avangin simna, thupha chawina leh inhlanna avangtein saltanna
hunte a lo tawp a chinah milem biaknate chu a lo tawp ve ta chauh a ni.
Hnam angin
han sawi ta ila, milem biakna te a bikin khawvel lam thil duhnate, hmeichhiat
mipatna hman khawlohnate, ring lo mite nena nghawngkawl bahdunna te, sakhaw dik
lo zirtirnaahte tuh lai hian kan lut ta ruih ruih mai. Daniela dilsakna nghakin
“Babulon sal tannaah kan ram pumpui hi kan zuah ta em ni le!!
Daniela Rinawmna
leh Tawngtainain A Rahchhuahte:
1. Danielan Lalpa inlarna a hmu (10:2-9; Thup
1:9-20)
2. Sakeibaknei puk ata chhanchhuah a ni
(6:21-22)
3. Thlarau inbeihnaah vantirhkoh tanpuina a
dawng (10:12-13,20-21)
4. Pathian chu a chungah a lungawia, mal a sawm
a, a chawisang bawk (6:3). Hetah chhinchhiah tur pakhat awm chu Pathianin lalte
a ruat a a paihthla bawk (2:21; Sam 75:6). Pathianin hruaitute a ruata a
paihthla bawk (entirnan, a mite tawngtai a chhanna avangin) tuman engtinmah
Pathian an dodal thei lo, Pathian chu khawvel pumpuia thuneitu ber a ni (Rom
13:1).
5. Daniela chuan hun lo thleng tur atan thupuan
a dawng (2:25-45). Rangkachak chu Babulon lal ber lu a ni a, silver lal ram chu
Medo Persia a ni a, Da rsen lal ram chu Greek a ni a, Thir lal ram chu Rome a
ni a, Lung erawh chu Pathian fapa Pathian lal ram ni bawk a ni. Daniela chuan
saltan tawp hun tur chu thupuan a dawng bawk a (bung 9,10). Tin, hun tawp pawh
(bung 12).
6. Daniela chu mang hrilhfiah theihna te, finna
leh hriatthiam theihna thilpek te pek a ni (1:17).
7. Daniela chuan saltanna tawp tur leh saltan
kir leh tur thu te, Jerusalem chhehvel a temple sak that tur te, Ezra nena siam
thatna hna thawhho tur te a lo hmu lawk a ni Ezra 8:2; Neh. 10:6.
8. A felna leh Pathian lama a din tlatna chuan
Nova leh Joba angin dinhmun sangtakah hlankaiin a awm a (Ezk. 14:12-20).
Vawiinah kan
ramah hian ‘Daniela’ ang Pathianin min pe mawlh rawh se.
Zawhnate
1. Engkawngah nge Daniela’n Pathian a chawimawi
a, Pathianin Daniela a chawimawi ve thung?
2. Engtikah nge mahni chauhva kan tawngtai anga,
kan hnenah midangten min rawn tawngtaipui ve ang?
3. Daniela angin hun bi dik takah kan tawngtai
ve kher a tul em (ni khat vawi 3)? Hun bik taka tawngtai thatna leh that lohna
te chu enge ni?
4. Kristianten kan chhehvel Kristian lote hnenah
sawt takin enge kan tih ang (engtirnan, hnathawhah, schoolah, ring lo mi inah)?
Daniela atang hian enge kan zir theih?
5. Vawiinah Daniela hi awm se, kan ramah enge a
tih ve ang? Vawiina kan khawsak phung ata ani teh danglam takin entin nge a
khawsak ve ang?
6. Hrilhlawkna a thlen famkim theih nan
tawngtaia dilsaktu mawhphurhna chu enge?
14.
Abrahama, Mosia, leh Solomona te Tawngtaina
Abrahama (Gen.
18:17-33):
Pathian chuan Sodom leh Gomora khawpui sualna
avangin tihchhiat a tum a, nimahsela Pathian chauh lo chuan he thil hi tuman an
hre lo. Pathian nena inthian thatna avangin Abrahama chu Pathianin a tih turte
sawichhuahna atan a thlang a. Lalpa chuan, “Ka thil tihturte hi Abrahama laka
hian ka zep angem aw?.... ni love, Lalpa kawng an zawh theih nan a hnua a fate
leh a chhungte, thil fel taka titur leh rorel anga ti tura thu a pek theihna
turin a ni chu ka ruat tawh si a;” (18:17,19).
Pathian kan hnaiha amah nena inzawmna dik
neih hi a tihturte thuruk kan hnena a puang chhuahna leh a hnena dilna kan neih
theihna pawh a ni (Amosa 3:7).
Abrahama chuan Pathian hnenah misual
atihchhiat ruala thiboral ve lo turin khawpuia mifelte chu a ngen sak a (chang
23). Khawpuia mifel 10 tal an awm chuan tichhe lo turin a ngen sak, mahse,
mifel 10 an lo awm hauh lo mai! Khawpui chu a tihchhiat hma chuan Pathianin Lot
ate chhungkua chu a hruai a. Lota nupui erawh chuan thu awih lovin Sodom lam
chu a hawi let a, tihchhiatin a awm ta a (19:1-29). Tichuan mi 3 chauh zuahin
an awm ta a ni.
Sodom Tan
Abrahama Dilsaknain A Entir Chu:
1.
Felna (“Misualte rualin mifelte chu i tichhe mai dawn em ni”).
2.
Inngaihtlawmna (“Kei, Awma)
3.
Nghehna (“Ka sawi nawn le hang”)
4.
Mifel 10 lek pawh khawpuiah khan awm se chuan Pathianin a zuah
ngei ang.
5.
Pathianin Abrahama dilna a chhang (“Misualte rualin mifelte chu i
tichhe mai dawn em ni”). Pathian chuan a thuawih mi 3 te nunna chu a zuah sak
ta a.
6.
Misualte luhlulna chunga Pathian rorelna tawpkhawk (“Chuvangin,
heng mite tan hian tawngtai suh la, au chhuakin tawngtai suh la, ka hnenah
dilsak hek suh: ka ngaihthla dawn si lo che a, Jer. 7:16; 14:11-12.”).
Abrahama
tawngtaina hian Jakoba leh Pathian inbuan dan chungchanga thil thleng kha min
hriat nawntir a Gen. 32:24-30. Tih tak zeta tawngtai hi a pawimawh em em a ni.
Jakoba chuan Pathian a buan a; Abrahama chuan Sodom tan a dil sak a; Mosia
chuan Israelte tan a dilsak a; Hezekia chuan a nunna zuahturin Pathian a dil a
2Lalte 20:1-6. Isua chuan thlalerah ni 40 hun a hmang a, zan hun then khat chu
tawngtaina atan, Gethsemany huanah dar kar tam tak tawngtai nan hun a hmang.
Lal Isuan tehkhin thute zirtirna atan a hmang a, “beidawng lovin kan tawngtai
fo tur a ni,” tiin a zirtir a Lk. 18:1.
Pathian
chuan a thuawihte chu malsawm a tiam a, awih duhlote erawh hremna atiam ve
thung, inchhirna a awm chuan ngaihdamna a awm! Lev. 26; Deut. 28.
Mosia, Israelte Tana Dilsaktu (Exo. 17:8-13)
Hetah hian
Mosian Israel fate tana a dilsak thu kan hmu a, Aarona leh Hura ten an puihbawm
thu a sawi bawk. Mosian a dilsak chhung chu Amelek ho ral an beihnaah pawh
Israel fate an hlawhtling zel a, mahse Mosia chu a lo chauha tawngtaina a hman
theih tawh loh hunah chuan Amelek ho chuan an hnen ta zel a ni. Theihtawpa
tawngtaina rah chhuah chuan a tawpah Israel ten hnehna an chang ta a ni. Tih
tak zeta tawngtaina chu engtiang hi nge ni? Theihtawp chhuaha tawngtaina hi a
ni!
Kan ral
beihna hian min tanpui turin Aarona leh Hura te ang hi kan mamawh a ni. Hei hi
a huhova tawngtai pawimawhna chu a ni (pahnih emaw pathum emaw Mat. 18:18-20).
Exod. 32 (Deut. 9:6-29 en rawh).
Israelte
sualna, helna leh Pathian hnawlna chuan a tawpah milem biaknaah a hruai a,
mipuite chuan Aarona chu an hmin a, rangkachak sebawng lim din turin an ti ta
a, (chang 1-6). Pathian chu a thinrim em avangin Mosia tih loh chu a hnam
pumpui chuan nuai bo vek a duh a (chang 7-10). Nimahsela, Mosia chuan a mipui
te aiawhin Pathian hnenah a ngensak a. Abrahama, Isaka, leh Jakobate hnena
Pathian thutiam chu a hriatnawntira Aigupta ata a chhanchhuahna thilmak ropui
takte chu a hriattir bawk a, Mosia ngenna avangin Lalpa chuan “a rilru a
thlakthleng a” chang 11- 14.
Mosia chu
tlang ata a rawn chhuk chuan Pathian chu a hmu fiah deuh deuh a, chang 15-29.
Israelte chu zuah turin Pathian hnenah a ngensak nawn leh a; “amaherawh chu an
sualte I ngaidam thei ang emaw chu? I theih loh zawngin, I lehkhabua I lo ziah
tawh ata kha mi thai bo turin ka ngen a che” (chang 32). Amite tana a
hmangaihna chu a va nasa tak em!! Hetiang anga tawngtaina ang hian kan ram tan
kan tawngtai ve thei em? Emaw, mi dang zawng chu borala mahni chauh tan
inchhandam kan tum zawk nge? Pathianin Mosia tawngtaina a hria a, amah dotute
sualna avanga hri tha lo a lentir lai pawh khan hnam pumpui chu a zuah sak tho
a ni (chang 33-35; Sam 106:23).
Numbers 11
Israelte
Pathian laka an vuivai lai khan Pathian a thinrim em em a, Mosia tawngtaina
hmanga a inrawlh hma zawng kha chuan an bukte meiin a tichhia a (chang 1-3).
Israelten sa ei tur an tlakchhama an phunnawi lai khan Mosia au thawm Pathianin
a hria a, a mite tan sa a rawn pe a. Nimahsela, ama laka phunnawi leh vuivaite
hremna atan hri tha lo a lentir a (chang 4-35).
Mosia chuan
Israelte tan amah chauha phurrit phur bika a inngaih lai khan a phunnawi a
(chang 10-15), mipuite hruaitutur upa 70 thlang turin Pathianin a ti a. Mosia
ko tihzan phah nan anni pawhin chung mawhphurhna chu an phur ve ta a, tichuan
phurrit chu an inchhawk zangkhai ta a ni (chang 10-17). Upa te chuan an mite
tan thute an hrilhlawk theih phah ta a(chang 14-29). Keini pawhin kan ram tan,
kan hruaitute tan, kohhran upate tan Pathian thlarau an chunga laihbuaka a awm
theih nan kan dilsak ve tur a ni a, tichuan kan phurritte chu inchhawk zangkhai
tawnin kan ram tan thute kan hrillawk ve tur a ni.
Numbers 14
Israelten
ramtiama an hmelmate chak zia an hmuhin vawikhat dang an phunnawi leh a.
Aigupta rama an awm dan ang mai khan an ngai leh a, Pathian chuan Israelte
zinga chutiang ang phunnawi chingte chu nuai bo a duh thu Mosia a hrilh a,
nimahsela Mosian a ngensak leh ta a ni. Aigupta rama la changbangte chuan
ramtiam lut ve lovin Pathian thilmak tihte an hmu ve hek lo. Joshua leh Caleba
chauh chu Pathian ringtu awm chhun an ni. Mipuite chuan vawi 10 lai Pathian an
chhin a (chang 22) Pathian aw an ngaithla duh lova, an tlai phah ta a. An
thlahte chauhin ramtiam an luh phah ta a ni (chang 28-35).
Numbers 21:4-9
Israelte chu
an la phunnawi ta cheuva, nimahsela hetah zet hi zawng Pathianin rul chukna mi
a tir a, mi tam tak an thih phah a. Nimahse, Mosia chuan Pathian hnenah a mite
tan a dilsak a, dar rul a siam a, a en a piang chu chhandamin an awm a. Hetah
hian Kross chunga khaikan Isua entirtu kan hmu. Isua sualna nei lo, sualte tana
thi chu kan en chuan chhandamin kan awm ang. Mosia hian a mite chhandamnaa
hruaia an awm theih nan a ngensak a ni. Israelte tana dilsaktu chu Mosia ni
lovin Puithiam chungnung ber Lalpa Isua Krista hi a ni, kan tana min dilsaktu
bawk chu Heb. 7:25.
Deuteronomy 9:22-29
Mosia hian a
dilsak chauh pawh ni lovin chaw a nghei a. A bik takin harsatna a lo thlente
hian Pathian chu thinlung taka biaa tawngtaia chaw nghei turte kan ni. Vawi 2
lai mai Mosian ni 40 chhhung Sinai tlangah chaw a nghei a, Pathianin dan 10 a
pek a (Exo 24:18; 34:28; Deut. 9:9,25; 10:10). Simna fumfe tak nei lo mahse la
vawi tam tak Mosian Israelte tan a ngensak a, a thente chu Pathianin a hrem a,
a then erawh chu hnam pum himna atan a zuah a. Pathian hi zahngai thei Pathian
a ni a, mite tih boral a duh ngai lo, a mite leh ram tana tawngtaitute
tawngtaina a ngaithla thin, Halelluijah !
Mosia hian a
dilsak chauh ni lovin Pathian faka chawimawi dan pawh a hria Exo 15:1-18 chhiar
rawh. Dilsakna, fakna te leh biakna te hi an pawimawh vek a ni.
Chhinchhiahtur
dang awm leh chu Israelte Pathian laka an phunawi tum hmasa ber khan Exo. 17:1-17,
Mosian engtia tihtur nge tih Pathian a zawt a, mak tak main Pathianin tui a
rawn pe a. Nimahsela, chumi hnu atang chuan phunnawi a piang Pathianin a hrem
a. Mosia ngensakna avangin an chunga Pathian thinurna chu an pumpelh phah ta a
ni (Horep, Exo. 32; Taberah, Numbers 11:1-3, Kibroth, Numbers 11:31-35; Kadesh,
Numbers 13, 14). Hengte hi an zirtur pawimawh hmasa te chu an ni (keini tan
pawh).
Solomona (2Chro. 6:12- 7:22)
Solomona’n
ram tana a dilsakna chi 10: 2Chro. 6 chhunga dilsakna chi 10 te chu:
1.
Mipuiten thu an awih chuan Israelte lal thutthlengah Lalber chu
chatuanin a thu ang (chang 14-17).
2.
Pathianin a mite tawngtaina a ngaihthlak lohva a chhan loh chuan
Pathian tan inhlanna an siam tur a ni (chang 18-21).
3.
Ramah chuan dikna a awm tur a ni, Pathian chuan misualte a hrem a,
mifelte erawh a tifihlim thin (chang 22-23).
4.
Israelte chu sualin hneh mahsela inchhira an siam chuan Pathianin
a chhandam thin (chang 24-25).
5.
Khua a lo khen hunah an sualte an sim chuan Pathianin ruah a
surtir thin (chang 26-27).
6.
Tam te, hri te, natna te a lo thlenin Pathianin a chhanchhuak a, an
sualte an sim chuan a tidam leh thin (chang 28-31).
7.
Ram dang mite Lalpa lama an lo kir chuan, Pathianin an tawngtaina
pawh a ngaihthlaksak thin (chang 32-33).
8.
Pathianin an hmelmate hneh theihna a pe thin (chang 34-35).
9.
An sual avanga saltanna an tawh hunah pawh an sim chuan Pathianin
a chhanchhuak leh thin (chang 36-39).
10. Pathianin an
tawngtaina a ngaithla a, a en reng thin a, mal a sawm thin (chang 40-42).
Pathian
Chhanna (Bung 7)
Pathianin Solomona dilna zawng zawng chu a
chhang thin! Pathianin Solomona sawi angin a chhang (7:13-18 en rawh).
A thu an awih chhung chu Pathianin anni chu
mal a sawm a, a din nghet thin. Suala an tluk chuan, a bik takin milem biaknaah
an chungah Pathian rorelna a thleng thin. Hengte hi Pathian thiltih dante chu a
ni:
·
Malsawmna - a
thuawihtute tan
·
Rorelna
(hremna) –
suala awmte tan, nimahsela
·
Ngaihdamna – inchhira
simte tan
“Ka hmingpua
ka mite chuan inngaitlawma an tawngtai a, min zawn a, an awm dan sualte an
hawisan chuan, van atangin ka lo ngaithla ang a, an sualte ka ngaidam ang a, an
ram chu ka tidam le hang.” 2 Chro. 7:14.
Zawhnate
1.
Hnampum emaw khawpui tan emaw mifelten (“chi leh eng”) eng anga
nasain nge thil an tih theih? (Abrahama chungchang kha en rawh).
2.
Mosia khan a hnam pum tan a thiltihtheihna chu Pathian kar nan a
hmang: A dilsakna vangin (Pathian rilru a thlak danglam). Keini tehin kan ti ve
thei em? Engtin nge?
3.
Solomona tawngtaina leh Pathian chhanna atang khan inchhir
pawimawhna kha chhinchhiah tur a ni a. Kohhran emaw hnampumin emaw sual sima
Pathian hnena an kir lohin ngaihdamna leh malsawmna a awm thei em?
4.
Kohhran chu inngaitlawm a, chaw ngheia tawngtai a, sual sima
Pathian hmel an zawn chuan hnampum tan eng hlawkna nge awm thei ang (2Chro.
7:14)?
5.
Eng vangin nge a huhova tawngtaina hi a pawimawh em em?
6.
Heng zirna atang hian heng changte hi engtianga pawimawh nge an
nih: Gen.6:3a; Jer. 18:7-10; leh 2Pet. 3:9b.
15. Isua Min
Tawngtaisaktu Ropui leh Kan Entawntur Chu
Isua nun leh rawngbawlna hi tawngtaina nun
nen a kalkawp tlat a, amah chu Pathian mihringa lo chang mah ni se tawngtai
pawimawh zia a hria a, a pa nen hun an hmang thin.
1. Tuia baptisma a chang chhungin a tawngtaia van chu a inhawnga a
chungah thlarau thianghlim a lo thleng Lk. 3:21-22.
2. Vantlang zinga rawngbawlna tan hmain thlarau
hruaiin ni 40 chaw ngheiin thlalerah a tawngtai a, Setana thlemin a awm a,
chuti chung pawh chuan Pathian nena inpawlin a duh dan a zawng zel a Lk. 4:1-2.
Isuan heti hian a ti a, “Fapain engmah a tithei lo, keimahin engmah ka tithei
lo, mintirtu thu zawk a awm ka tum avangin Jn. 5:19,20,30. Lal Isuan thu a sawi
hma leh a tih hmain Pa thuneihna a zawng hmasa thin chuvangin amah pawhin thu
neihna a nei a ni. Chutiang zelin Pathian duh danin a tawngtaia a tawngtai
apiang chhanin a awm.
3. Zirtirte a thlan hmain Isua zankhuain a tawngtai Lk.6:12-13.
4. Zirtir nen Isua a tawngtai heta kan hmuh chu a zirtirten a tawnggtai lai
an hmuhin “Lalpa tawngtai dan min zirtir rawh” Lk 9:18; 11:1-4
5. Rawngbawlna leh thilmakte a tih hmain Isua a tawngtai Mk. 1:35-42;
6:45-56. Isua chu zing takah a tawngtai a; khuante vik thlengin a tawngtai
(zing dar 3-6 am).
6. A rawngbawlna vul vanglai takah pawh Isuan chawlh
huna tawngtaina a nei fo a, Pathian thu a hnena lo thleng tur a nghak thin Lk
5:12-16. Isuan tawngtaina hun bik a insiam thin.
7. Isua a tawngtaiin Lalpa thlarau chu amahah danglam takin a lo
thleng a
Lk. 9:28-36.
8. Khenbeha a awm hmain Gethsemany huanah dar kar tam tak a tawngtai
Mat. 26:36-46. Harsatna a lo thlenin a Pa kutah a inhlan thin a, a tawngtaia
vantirhkohte a hnenah an rawn inlarin an rawn tichak a Lk. 22:43. A zirtirte
chu a fuih a, “Thlemnaah in luh loh nan inring rengin tawngtai rawh u; thlarau
zawngin a peih a, tisa erawh chu a chak lo a ni,” a ti a Mat. 26:41. Pathian
fapa meuh mahin tawngtai a mamawh chuanf keini pawh hian kan va mamawh nasa
dawn tehlul em (Heb. 5:7-9 en rawh).
9. Kross chungah hmelmate tan tawngtaina ropui ber Isuan a hmang a, “Ka pa anni
hi ngaidam rawh an thiltih hi an hre lo a ni” Lk. 23:34, inhlanna tawngtai
ropui tak a nei bbawk a: “ka Pa, I kutah ka thlarau ka kawltir e” Lk 23:46.
Isua
Dilsaknate
1. Mibote tana chhandamna
Isua
tawngtaina ropui tak han hmuh hian thilmak a ni hran lova (a hming awmzia chu
chhandamtu a ni), a tum ber pawh mibote tana chhandamna a ni. Kan sual chhandam
turin a rawn kal a Mat. 1:21 chu chu a tawngtaina ber pawh a ni nghe nghe.
2 Pet.
3:9-ah chuan heti hian a ti a, Lalpan tuma boral a duh lo, chutichuan simna
nena mi an lo kal chuan chhandamna an chang ang. ITim. 2:3-4 en rawh.
Isaia
53:12-a a sawilawk angin tam tak sual chauh a phur dawn lova, nimahsela
bawhchhia (misual)te tan a dilsak bawk dawn a ni. Kross lera a tawngtainaah
chuan, “Ka Pa, anni hi ngaidam rawh” Lk, 23:34.
Heb. 7:25-ah
chuan heti hian a ti a, Chutichuan amaha Pathian hnena lo kalte chu a tawpkhawk
thlengin a chhandam thei bawk a ni, anmahni tawngtaisak tura chatuana a nun
reng a vangin.
2. Kohhran Tan
3. Ringtu Mimal Tin Tan
Isuan kan
tan min dil sak – nang leh keia tan! Rom. 8:34. Pathian fapain ka tana min
tawngtaisakna hi a van ropui tehlul em! Ka tawngtaiin a thlarauvin Pathian duh
dan ang zelin min dilsak Rom. 8:26-27. Kan tana min dilsak thu hi Petera hnena
a sawi ang bawk khan, “Simon, Simon ngaiteh, Setanan buhthlei anga a thlei
theihna tur che uin, nanangni ho a dil che u a sin; nimahsela I rin a bo loh
nan ka tawngtaisak che a ni; I hawikir leh hunah nangin I unaute tinghet ang
che,” a ti a.
Isuan
Thlarau thianghlim, thlamuantu min dilsak a kan hnenah kum khua chatuana awm
hlen turin kan tan min dilsak a ni Jn. 14:16-17.
Heta kan
hmuh chu Isua hi Kristian mimaltin tan chauh nilo Kohhran pumpui tan pawh min
tawngtaisaktu a ni.
4.
Lalpa Tawngtaina
A zirtirten
tawngtai dan tur min zirtir rawh a tih khan hetiang hian tawngtai dan tur kal
hmang a zirtir a, Mat. 6:9-13; Lk. 11:1-4.
Isua leh Chaw Nghei Chungchang
Sawi tawh
angin vantlang hmaa rawngbawlna atan hmain thlalerah ni 40 chhung atawngtai a.
Isuan a zirtirte hnenah khan chaw nghei nghal dawt turin thu a pe lova, “chaw
in ngheiin….” Mat. 6:16-18. “Chaw in nghei chuan” ti lovin, chaw in nghei hunah
a ti zawk ta a ni. Vana a lawn hnu pawh khan a zirtirte chu chaw nghei turin a
ti Mat. 9:14-16. Thenkhat chu chaw nghei tawngtaia dilsak chauh va sawt chi a
awm.
Zawhnate
1.
Kristian tam takte hi engvang nge an tawngtai tlem em em?
2.
Engvangin nge Pathian fapa hian a Pa duh dan zawnga tawngtai a tul
kher?
3.
Engvangin nge Kristiante hi chaw ngheia tawngtai zeuh zeuh a tul
chhan? Chaw nghei hi tihmakmawh nge duhthlanna?
4.
Isua thu neihna leh thil tihtheihna thu ruk hi enge?
5.
Isuan a zirtirte hnenah Lalpa tawngtai dan a zirtir kha chham tur
nge ni a, engtia hman tur nge?
6.
Johana 17-a Isua tawngtai chhan bik kha enge?
16. Paula
leh Tawngtaina Chungchang
Paula hi tirhkoh, evangelist, zirtirtu ropui
takah kan ngai a, tawngtaitu ropui tak a ni tih pawh hi kan hre reng tur a ni.
Paula hmaa lunga denhlum tura an rawn hruai Stephena tawngtaina avangin Paula
hian chhandamna a chang kan ti thei bawk ang. Stephena chuan tihian a tawngtai
a, “Lalpa an thil tihsual hi an chungah mawhphurhtir suh ang che a ti a” Tirh.
7:54-60. Tirhkoh Paula hi he tawngtaina hria awm chhun leh ngaihdamna dawngtu a
ni. Damaska kawnga Tirhkoh Paula’n piangtharna a chan rual khan ni 3 chaw
ngheiin a tawngtaia thlarauva khahna, tihdamna leh chhandamna a chang ta a
Tirh. 9:9,11. Juda sakhaw mi a nih angin Paula hi tawngtai mi a ni tih chu hai
rual a ni lo, mahse Krista a hmuh a chinah tawngtai dan a zir a, “ka tawngtai
mawlh mawlh a, tawngtai fo tur ka ni lawm ni tiin amah leh amah a inzawt fo thin.”
Paula hi chaw ngheia tawngtai fo mi a ni 2Kor. 6:4-5; 11:27. Chutianga chaw
ngheia tawngtai mi a nih avangin Kristian hruaitu, kohhrante hnena tirhkoh
nitura Pathian ruat a ni Tirh. 13:2-3.
Pathian tana hun serhhranga tawngtaina hmang
thin a nih ang bawkin thlarauvin a khat a, a tawngtai chhanin a awm a, Pathian
thil tihtheihna chu chhandamnaah te, tihdamnaah te, thilmak tihah te a lantir
thin.
Kristaa hruaia awmte tan a tawngtaisak thin.
A lehkha thawn hmasa lama a sawi angin kohhran a phun hmasakte tan a tawngtai
sak thin a. Khawpuia awm Kristiante tan a tawngtasak thins Rom. 1:1-12; 1Kor.
1:3-8; Eph. 1:15-19; Phil. 1:3-11; Kol. 1:3-12; 1Thess. 1:2-3; 2Thess. 1:3;
2Tim.1:3; Philimona 1:4-6. Heng bung leh changte hian a hnuaia tawngtai thil
tihtheihna a rawn sawifiah a.
1. Paula tawngtainate Paula hi a beidawng ngai lo! “Ka tawngtainaah
te chuan bang lovin in hming ka lam fo a, tunah tal hian in hnena ka lo kalna
turin” Rom. 1:9. “Bang lovin in hnenah lawmthu ka sawi a, ka tawngtainaah te ka
hre reng a che u” Eph. 1:16. Hei hi tawngtaina hmanga a rawngbawlna a bawhzuina
tak tak chu a ni. Paula hian Krista hnena a hruaite, rawng a bawlsakte tan hian
tawngtainain a umzui reng thin.
2. Paula Lawmthu sawina Paula hian a lehkha thawn hote tana tawngtaisak
mai ni lovin an thinlunga Pathian khawngaihna hnathawh avanga lawmthu sawina
hun a hmang thin. An rinna avangte, Pathian malsawmna avang te, mi thianghlimte
an hmangaihna avangtein lawmthu a sawi thin. Pathian hnathawh avangten thinlung
taka lawmthu sawiin a tawngtai thin.
3. Paula duhthusam Paula duhthusam ber chu ringtute Pathian hnen
pan a, Kristaah thang lian a, famkimnaah an luh theihna turte hi a ni. Amah tawngkam ngei, “In nghehna tura
thlarau lam thilpek engemaw tal ka pek theihna tur che uin hmuh ka chak hle si
che u a.” Rom. 1:11. “Chutichuan kan
Lalpa Krista inlarna nghakin, thilpek reng rengah inhlawhtling lo love”
1Kor.1:7. “Chutichuan in thinlung mitte tihvara lo awmin, amah kohna beiseina
te, mi thianghlim hova chuan an ro luahtu ropui ngahzia te” Eph. 1:17-18. “Tin,
inhmangaihna in hriat famkimna leh bengvarna tin reng a ngah leh zual nan ka
tawngtai thin” Phil.1:9. “Chumi avang chuan thlarau lam finna leh hriat theihna
zawng zawng kawngah amah duh zawng hriat famkimnaah chuan in lo khah theih nan,
ka hriat ni a chin chu keini pawhin tawngtai leh dilsak che u kan bang lo” Kol.
1:9-11.
Paula
tawngtaina ang dawn hi i duh ve dawn lawm ni?
Paula hian
Kristian mimal tinte Kristaa an puitling hi a duhthusam a ni - Thlarau thilpekah
te, thlarauva khah leh thlarauva tihchakah te, Pathian duhdan hriatnaah te,
finna leh thu puan chhuahnaah te. Chu chu a tawngtaisaknate chu a ni.
Thlarau Thilpekte leh Dilsakna
1Kor.
12:4-11-ah Paula’n thlarau thianghlim thilpek chi 9 a rawn ziak chhuak a, heng
bakahte hian chanchin tha hril te, thlamuanna thu te leh rawngbawlna dangte
pawh a sawi lang a ni.
1.
Finna thil tam
takah hian tawngtai dan tur hriat hi a har em em a, Pathian chauhin engkim a
hria a, Pathian chauhin finna zawng zawng a nei bawk a. Pathian finna leh
inpuanna chu kan nghah veleh a dinhmun a zira tawngtai dan tur thiamna kan lo
nei thei a ni.
2.
Hriatna finna leh
hriatna hi thil inhnaih tak mai a ni a. Thil tam takah leh hmun tam takah thil
thlen dan hi kan hre fuh lo fo thin. Chungah te chuan Pathianin tawngtai duh
tur min hriattir thin a. Pathian thilpek ‘Hriatna’ atang chauhvin tawngtai dan
tur kan hre thei a ni.
3.
Rinna “rinna lo
chuan Pathian hi tihlawm rual a ni lo” Heb. 11:6. Tawngtai hlawhtling tur chuan
rinna neih a ngai a, kan rinnaa innghatin Pathian chuan kan thinlungah thu a
sawiin thu arawn dah a chutianga rinna thilpek kan neih veleh Pathianin thil
theih loh tur anga lang pawh a theihtir thin. Pathian chhannate hi en thin
rawh. Rinna te hi chunglam thil thlawnpek a ni a, ho lam taka kan chan a ni lo.
4.
Tihdamna tihdamna hi
taksa lam chauh emaw hi ka ti bawk thin. Tihdamna hian kan nun zawng zawng a
huam kim vek a. 2Chro. 7:14-ah Pathian duh dante kan ngaihsak chuan kan ram a
tidam leh tiin min tiam a. Kan ram hian tihdam kan va mamawh tehlul em! Thlarau
lamah te, rilru lamah te, vantlang nun pumpuiah te tihdam kan mamawh a ni. Kan
hnamah hian dam loh rukna leh natna chi tam tak a awm a, kan tawngtai chuan
Pathianin tihdam in duh a ni.
5.
Thilmakte mihring tana
tihtheih rual loh tur harsa tam tak a awm, mahse Pathian nen chuan engkim
tihtheih a ni. Engvangin nge Pathian chu mihringte theihna hmang chauhva kan
rin ang ni? Thil theih loh titheihtu Pathian hi nghet taka vuana tawngtaitur
zawk kan ni. Kan mamawh ang zelin mak takin kan tawngtaina hi chhanin a awm.
Pathian thil tihtheihna hian tawp chin a nei lo.
6.
Hrilhlawkna kan dilna
angin Pathian hian kaihhruai dan chi hrang hrangin kan hnenah thu a sawi thei
a, hriatlawktirna te, thutiam te, thlamuanna thu te pawh a ni thei. Kan
tawngtaiin Pathianin kan hnenah enge a sawi duh tih hre lo khawpin kan tawng
tam tur a ni lo. Kan tawnggtaina tam tak hi a tul kher lo mai thei, Pathianin
enge a sawi duh zawk tih ngaithla hmasain kan tawngtai tur ani.
7.
Hriatthiamtheihna
thil tam tak
tana kan tawngtainaah te hian thlarauvin enge a sawi duh hriatthiam hi a har
chang a awm. Pathian hnen atang nge, mihring hnen atang nge, ramhuai hnen atang
nge tih te hi? A tha leh dik a ni em emaw a chhia leh sual a ni em tih te?
Pathian duh dana tawngtai nge kan nih a duh loh zawnga tawngtai tih hre fiah
tur chuan hriatthiamtheihna thilpek dawn hi a tul a ni.
8.
Tawnghriatloh
tawnghriatloh
hi Pathiah biak pawh theihna thilpek a ni. Thlarauva tawngtaina a ni a, kawng
leh lamah chuan chutianga tawngtai dan tur chu kan hre lo mai thei bawk Rom.
8:26-27 en rawh.
9.
Hrilhfiahtheihna
tawnghriatloh
thilpek hrilhfiahtheihna hi Pathian hnen atang a lo kal a ni a. Kan tawngtai
ang zelin a nin min hruai thin.
Mihringten mamawh tin rengah tawpchin nei lo
Pathian kan neih hi, a hming chu fakin awm rawh se. Nimahsela, kan mamawh ang
zelin thlarauvin min hriattirin thilpek hrang hrang min pe a rinnaa kan dil
chauhvin a chhanna kan nghak tur a ni. Kan dil ngai em? Rinnain kan dil ngai
em? A chhanna kan nghak em?
Ram Tana
Dilsakna
Paula hian dam lo te, ramhuaizawl te, bo te,
ring thar te, kohhran te, ram tante hian a tawngtaisak thin 1Tim. 2:1-4.
“Chutichuan, a tir berah, thil dil tawngtaina te, tawngtai hrim hrim te,
tawngtaisakna te, lawmthu sawina te, mi zawng zawng tan siamsak turin ka fuih a
che: Lalte leh thuneitu zawng zawngte tan pawh; Pathian ngaihsak leh zahawm
taka inrema thlamauanga kan khawsak theih nan. Chu chu min chhandamtu Pathian
ngaihin a thain, a lawm tlak a ni; a ni chuan mi zawng zawng chhandama awmah leh
thutak hriaah a duh a ni.”
Inrem tak, thawmvang dai tak, Pathian mi tak,
ram tana nun zahawm tak put hi Pathian ngaihin a thain a lawm tlak a ni.
Chungte chu kan dil loh chuan a rawn thleng mai mai dawn lo tih Pathianin a
hria.
Zawhnate
1.
Tawngtai mi ni lovin miin rawngbawlnaah thlarau lam hlawkna tak
tak a chang thei ang em?
2.
“Ka tawngtai mawlh mawlh a, nimahsela ka tawngtai tak tak em?”
Tawngtai tak tak tih leh tawngtai chham pangai hi enge a danglamna?
3.
Ringtute tana Paula duhthusamte kha engte nge?
4.
Engvangin nge tawngtai laia Pathian aw ngaihthlaka kan nghah thin
loh?
5.
Tawngtaisakna kan neih lain engte hi nge thlarau thilpek dang kan
beisei turte chu? Engtin nge a hman tangkai dan kan thiam theih ang?
6.
Kan hnam pum tana Pathian duh dana nun chu engtin nge ni ang?
Engtin nge kan tangkai ve theih ang?
Subscribe to:
Posts (Atom)